Łeba, malownicze miasto nad Bałtykiem, słynie z plaż i ruchomych wydm, ale w granicach miasta i jego najbliższych okolicach kryje się bogate dziedzictwo historyczne, które przyciąga turystów i miłośników przeszłości. Zabytki w Łebie i okolicach obejmują obiekty sakralne, techniczne, rezydencjalne i militarne, odzwierciedlając wielowiekową historię regionu. Od średniowiecznych ruin po XIX-wieczne budowle – te miejsca tworzą wyjątkowy krajobraz, który warto poznać podczas wizyty na Pomorzu.
Poniżej przedstawiamy piętnaście ważnych zabytków w Łebie i okolicach (do 30 km). Dla pełnego obrazu okolicy warto sprawdzić także inne atrakcje w Łebie na stronie twojaleba.pl.
Ruiny Kościoła św. Mikołaja
Ruiny kościoła św. Mikołaja, położone w lesie na zachód od Łeby, są pozostałościami XIV-wiecznej świątyni, zniszczonej na przełmie lat 60. i 70. XVI wieku przez potężne sztormy. Ten gotycki kościół, zbudowany z cegły, był kiedyś centralnym punktem „Starej Łeby”, zanim miasto przeniosło się na obecne miejsce z powodu zalewów i wędrujących wydm. Dziś widoczne są jedynie fragmenty murów i fundamentów, otoczone sosnowym lasem.
Dostęp do ruin jest darmowy i możliwy przez cały rok, choć dotarcie wymaga spaceru przez teren Słowińskiego Parku Narodowego, co może być utrudnione zimą. Miejsce przyciąga miłośników historii i fotografii, oferując atmosferę zapomnianego zakątka, gdzie natura przejęła kontrolę nad ludzkim dziełem. Brak infrastruktury turystycznej podkreśla surowość tego zabytku w Łebie.
Ruiny kościoła św. Mikołaja są świadectwem burzliwej przeszłości miasta, które wielokrotnie zmagało się z żywiołem. W średniowieczu świątynia służyła rybakom i kupcom, a jej patron – św. Mikołaj – był opiekunem żeglarzy. Współcześnie obiekt jest chroniony jako część parku narodowego, co ogranicza ingerencję człowieka i zachowuje jego historyczny charakter.
Kościół Wniebowzięcia NMP
Kościół Wniebowzięcia NMP, znajdujący się w centrum Łeby przy ul. Kościuszki, to barokowa budowla z XVII wieku, wzniesiona w latach 1683–1694 na miejscu wcześniejszej, spalonej świątyni. Charakteryzuje się prostą bryłą z drewnianą wieżą, dodaną w późniejszym okresie, oraz skromnym, ale eleganckim wnętrzem z ołtarzem głównym. Jest to aktywny kościół parafialny, pełniący funkcje religijne i turystyczne.
Świątynia jest otwarta dla zwiedzających podczas mszy, a latem wieża udostępniana jest za symboliczną opłatą, oferując widoki na miasto i okolicę. Wnętrze zachowuje barokowe elementy, takie jak ambona i obrazy, co czyni je atrakcyjnym dla miłośników sztuki sakralnej. W okresie wakacyjnym odbywają się tu także koncerty organowe, wzbogacające ofertę kulturalną Łeby.
Historia kościoła Wniebowzięcia NMP wiąże się z odbudową Łeby po średniowiecznych katastrofach, kiedy miasto zaczęło rozwijać się w nowym miejscu. Budowla przetrwała wojenne zawieruchy i pozostaje jednym z najstarszych zachowanych obiektów sakralnych w mieście. Jako zabytek w Łebie łączy funkcje religijne z turystycznymi, przyciągając pielgrzymów i gości zainteresowanych architekturą.
Najstarszy Dom w Łebie
Najstarszy dom w Łebie, znajdujący się przy ul. Kościuszki 86, został zbudowany w 1723 roku przez kupca Johanna G. Mampe. Ta XVIII-wieczna kamienica, wykonana w konstrukcji szachulcowej, wyróżnia się łacińskim napisem na belce frontowej: „Domus mea domus orationis” („Mój dom jest domem modlitwy”). Jest to jeden z nielicznych zachowanych przykładów dawnej architektury mieszkalnej w mieście.
Budynek jest prywatną nieruchomością, więc „zwiedzanie” nie jest możliwe, ale zawsze warto obejrzeć dom z zewnątrz. Jego elewacja, choć poddana renowacjom, zachowuje historyczny charakter, z widocznymi belkami i tynkiem. Stoi w centrum Łeby, blisko kościoła Wniebowzięcia NMP, co ułatwia włączenie go do spaceru po zabytkach w Łebie.
Historia tego domu wiąże się z rozwojem Łeby jako portowego miasteczka w XVIII wieku, kiedy kupcy, tacy jak Mampe, budowali solidne siedziby. Przetrwał on zmiany granic i wojenne zawieruchy, stając się świadkiem ewolucji miasta. Jako najstarszy dom w Łebie pozostaje cennym śladem przeszłości, choć jego prywatny status ogranicza dostęp do szczegółów wnętrza.
Zamek w Łebie
Zamek w Łebie, położony przy ulicy Sosnowej 1, został wzniesiony w latach 1906–1907 jako Dom Kuracyjny na zlecenie barona Herberta von Massowa, niemieckiego inwestora i właściciela cegielni w Pogorzelicach. Budynek zaprojektował berliński architekt Walter Kern w stylu neogotyckim, wykorzystując białą cegłę produkowaną w cegielni barona oraz ciosane kamienie granitowe do budowy wieży. Obiekt otwarto we wrześniu 1907 roku jako luksusowy pensjonat dla kuracjuszy.
Ze względu na bliskie położenie przy plaży, zamek był narażony na działanie sił natury. W lutym 1911 roku potężny sztorm spowodował podmycie wydmy, na której stał budynek, zagrażając jego stabilności. W wyniku tego zdarzenia baron von Massow zdecydował się sprzedać obiekt Maximilianowi Nitschke. Nowy właściciel podjął działania mające na celu zabezpieczenie budynku przed erozją, w tym wzniesienie betonowej ściany oporowej oraz usypanie nowej wydmy przed zamkiem.
Po II wojnie światowej zamek przeszedł w ręce polskie. W latach 50. XX wieku funkcjonował jako dom wczasowy Funduszu Wczasów Pracowniczych pod nazwą „Neptun”. W latach 80. XX wieku obiekt popadał w ruinę, jednak po transformacji ustrojowej w latach 90. został odnowiony i przekształcony w hotel „Zamek Łeba Resort & Spa”. Obecnie oferuje on noclegi oraz usługi spa, łącząc historyczny charakter budynku z nowoczesnymi udogodnieniami dla turystów.
Cmentarz Ewangelicki
Cmentarz ewangelicki przy ul. Parkowej w Łebie to historyczne miejsce pochówku dawnej gminy ewangelickiej, działającej w mieście do 1945 roku. Wśród zachowanych elementów znajduje się obelisk upamiętniający parafian, otoczony resztkami nagrobków i drzewami. Jest to zabytek w Łebie przypominający o wielokulturowej przeszłości regionu przed powojenną wymianą ludności.
Położony w spokojnej okolicy, cmentarz jest porośnięty roślinnością, co nadaje mu melancholijny charakter. Brak infrastruktury turystycznej sprawia, że przyciąga głównie pasjonatów lokalnej historii.
Cmentarz ewangelicki powstał w XIX wieku, gdy Łeba znajdowała się pod administracją niemiecką, a społeczność ewangelicka stanowiła znaczną część mieszkańców. Po 1945 roku, wraz z exodusem Niemców, miejsce popadło w zapomnienie, ale obelisk zachował się jako symbol tamtych czasów. Wśród zabytków w Łebie wyróżnia się swoją prostotą i historycznym kontekstem, oferując refleksję nad przeszłością miasta.
Latarnia Morska Stilo
Latarnia Morska Stilo, znajdująca się w Osetniku, niespełna 15 kilometrów od centrum Łeby, została zbudowana w latach 1904–1906 przez niemiecką administrację. Ta stalowa wieża o wysokości 33,4 metra wyróżnia się pasami w kolorach czerwonym, białym i czarnym, co czyni ją rozpoznawalnym punktem na wybrzeżu. Jej światło, o zasięgu 43 kilometrów, pulsuje co 10 sekund, wspierając nawigację na Bałtyku od ponad stu lat.
Obiekt jest dostępny dla turystów od czerwca do sierpnia, a bilety wstępu kosztują 8 złotych dla dorosłych i 5 złotych dla dzieci. Wspinaczka na szczyt wymaga pokonania krętych schodów, ale nagrodą są widoki na Morze Bałtyckie, lasy i plażę Stilo. Latarnia pozostaje czynnym obiektem nawigacyjnym, co łączy jej praktyczną rolę z atrakcją turystyczną.
Historia Latarni Morskiej Stilo obejmuje m.in. epizod z 1970 roku, kiedy jej latarnicy pomogli uratować załogę duńskiego statku, który utknął na mieliźnie podczas sztormu. Dzięki łączności radiowej z latarnikami, załoga statku została uratowana, co podkreśla znaczenie latarni nie tylko jako punktu nawigacyjnego, ale także jako pomoc w akcjach ratunkowych. Latarnia Morska Stilo to przykład niemieckiej inżynierii z początku XX wieku, a coroczna „Noc Latarni” przyciąga miłośników historii i fotografii do tego zabytku w okolicach Łeby.
Skansen w Klukach
Skansen w Klukach, oddalony o 25 kilometrów od Łeby, to muzeum na wolnym powietrzu otwarte w 1963 roku, prezentujące życie dawnych mieszkańców Słowińskiego Parku Narodowego. Znajdują się tu autentyczne chaty, stodoły i narzędzia Słowińców – grupy etnicznej związanej z Kaszubami – przeniesione z okolicznych wsi. Obiekt zajmuje 22 hektary i jest żywym świadectwem kultury regionu.
Muzeum jest czynne od maja do września, a bilety kosztują 12 złotych dla dorosłych i 8 złotych dla dzieci (ceny mogą się zmieniać). Zwiedzający mogą zobaczyć wnętrza chałup z XIX wieku, piece chlebowe i tradycyjne warsztaty, a w sezonie letnim uczestniczyć w pokazach rzemiosła. Skansen w Klukach oferuje także ścieżki edukacyjne, które przybliżają historię i zwyczaje Słowińców.
Organizowane tu imprezy, jak Dzień Słowiński w lipcu, przyciągają turystów zainteresowanych folklorem. Dzięki położeniu w otoczeniu przyrody parku narodowego skansen łączy historię z pięknem krajobrazu, co czyni go wyjątkowym punktem na mapie regionu.
Latarnia Morska Czołpino
Latarnia Morska Czołpino, położona w Słowińskim Parku Narodowym, około 25 kilometrów na zachód od Łeby, została zbudowana w latach 1872–1875. Stoi na wydmie o wysokości 56 metrów nad poziomem morza, a sama wieża mierzy 25,2 metra, oferując zasięg światła 41 kilometrów. Wykonana z czerwonej cegły, jest jednym z najbardziej odosobnionych punktów nawigacyjnych na polskim wybrzeżu.
Obiekt jest dostępny dla turystów od maja do września, a dojście wymaga 1,5-kilometrowego spaceru szlakiem pieszym z parkingu w Czołpinie. Bilety wstępu kosztują 8 złotych dla dorosłych i 4 złote dla dzieci (ceny mogą się zmieniać), a ze szczytu roztacza się widok na Bałtyk, Jezioro Łebsko i ruchome wydmy. Latarnia pozostaje czynna, wspierając żeglugę morską.
Historia Latarni Czołpino wiąże się z rozwojem nawigacji na Bałtyku w XIX wieku, kiedy wzrosło zapotrzebowanie na punkty orientacyjne. Jej położenie na wydmie wymagało solidnej konstrukcji, która przetrwała ponad 140 lat. Jako zabytek w okolicach Łeby łączy walory historyczne z naturalnym pięknem parku narodowego, przyciągając zwiedzających.
Kościół pw. św. Piotra i Pawła w Rowach
Kościół pw. św. Piotra i Pawła w Rowach, oddalony o 28 kilometrów na zachód od Łeby, został zbudowany w 1849 roku w stylu neoromańskim. Wykonany z cegły na planie prostokąta, z wieżą od frontu, służył miejscowej społeczności rybackiej. Wewnątrz zachowały się oryginalne elementy wyposażenia, takie jak ołtarz i ambona z XIX wieku.
Świątynia jest nadal użytkowana i otwarta dla zwiedzających podczas mszy, a leży przy ul. Kościelnej, blisko centrum Rowów. Otoczona niewielkim cmentarzem, oferuje spokojną atmosferę i możliwość poznania lokalnej historii. Wstęp jest darmowy, choć brak dodatkowych atrakcji turystycznych.
Kościół w Rowach powstał w okresie, gdy miejscowość rozwijała się jako osada rybacka pod administracją pruską. Jego neoromańska architektura wyróżnia się na tle prostych zabudowań nadmorskich. Jako zabytek w okolicach Łeby stanowi cenny przykład XIX-wiecznej sztuki sakralnej na Pomorzu.
Zespół Pałacowo-Parkowy w Cecenowie
Zespół pałacowo-parkowy w Cecenowie, położony około 20 kilometrów na południowy wschód od Łeby, obejmuje dwór z początku XIX wieku i park krajobrazowy z XIX-XX wieku. Budynek, należący do rodziny Ulrich do 1945 roku, ma klasycystyczną bryłę z elementami neogotyku. Obecnie jest w rękach prywatnych i częściowo zaniedbany, ale park z alejami i stawem zachowuje historyczny układ.
Zwiedzanie możliwe jest tylko z zewnątrz. Do kompleksu należą też dawne zabudowania gospodarcze, choć w stanie ruiny. Cecenowo leży przy drodze z Łeby do Lęborka, co ułatwia dojazd samochodem lub rowerem.
Dwór w Cecenowie powstał w czasach prosperity pruskich właścicieli ziemskich, a park projektowano zgodnie z ówczesnymi trendami krajobrazowymi. Po wojnie obiekt przejęło państwo, a później prywatni właściciele. Jako zabytek w okolicach Łeby jest przykładem wiejskiej architektury rezydencjonalnej, choć wymaga renowacji.
Wiatrak Holenderski w Zdrzewnie
Kolejny zabytek w okolicach Łeby warto zobaczenia, to holenderski wiatrak w Zdrzewnie. Oddalony o 17 kilometrów na południowy wschód od Łeby, pochodzi z XIX wieku i jest jedynym takim obiektem zachowanym w powiecie lęborskim. Drewniana konstrukcja na planie ośmiokąta stoi na wzgórzu po wschodniej stronie wsi, z ruchomym dachem i pozostałościami mechanizmu młyńskiego. Choć obecnie nieczynny i w stanie wymagającym renowacji, należy do prywatnego właściciela. Jest to rzadki przykład tradycyjnego budownictwa wiatrowego na Kaszubach.
Zwiedzanie wiatraka możliwe jest tylko z zewnątrz, bez opłat, przez cały rok. Dojście do niego wymaga krótkiego spaceru od głównej drogi w Zdrzewnie, a brak infrastruktury turystycznej podkreśla jego surowy charakter. Wiatrak jest widoczny z daleka, co czyni go punktem orientacyjnym w okolicy Łeby.
Historia wiatraka wiąże się z rozwojem rolnictwa w XIX wieku, kiedy takie konstrukcje były powszechnie używane do mielenia zboża. Po II wojnie światowej popadł w zapomnienie, ale jego zachowana forma świadczy o dawnej technice budowlanej.
Kościół pw. św. Anny w Sarbsku
Kościół pw. św. Anny w Sarbsku, położony około 12 kilometrów na wschód od Łeby, został zbudowany w latach 1922–1924 w stylu neoromańskim przez budowniczego Starkgrafa z Łeby, zastępując wcześniejszą świątynię szachulcową z 1598 roku. Obecna kamienna bryła z drewnianą wieżą zawiera elementy barokowego wystroju, takie jak ołtarz boczny, przeniesione z poprzedniego kościoła. Kościół znajduje się przy ul. Kościelnej 1 i pełni funkcję kościoła parafialnego Parafii pw. Świętej Anny w Sarbsku.
Obiekt jest otwarty dla wiernych podczas mszy świętych, które odbywają się w niedziele i święta o godzinach 9:00, 10:30 i 12:00. W dni powszednie msze odbywają się o 17:00 i 18:00. Wstęp na nabożeństwa jest bezpłatny. Kościół otoczony jest cmentarzem, na którym zachowały się nieliczne nagrobki, oferując spokojną atmosferę i wgląd w lokalną historię. Brak dodatkowych udogodnień turystycznych sprawia, że miejsce to przyciąga głównie pasjonatów historii i architektury sakralnej.
Pierwsza świątynia w Sarbsku powstała około 1400 roku. Kościół szachulcowy z 1598 roku służył wspólnocie aż do jego rozbiórki po I wojnie światowej z powodu złego stanu technicznego. Obecny kościół, wzniesiony w latach 1922–1924, kontynuuje tradycję sakralną wsi. Jako zabytek w okolicach Łeby wyróżnia się prostotą i zachowaniem historycznych elementów wyposażenia.
Fragmenty Dawnego Poligonu Rakietowego w Rąbce
Fragmenty dawnego poligonu rakietowego w Rąbce, oddalonego o 8 kilometrów na zachód od Łeby, pochodzą z lat 1940–1945, kiedy Niemcy testowali tu rakiety przeciwlotnicze „Rheintochter” i „Rheinbote”. Widoczne są bunkier dowodzenia, lej po wyrzutni z kanałami chłodzącymi oraz fundamenty stacji radiolokacyjnych. Obecnie stanowią część Muzeum Wyrzutni Rakiet w Słowińskim Parku Narodowym.
Muzeum jest otwarte od maja do września. Dojście z parkingu w Rąbce zajmuje około 15 minut pieszo, a ekspozycja obejmuje repliki rakiet i historyczne zdjęcia. Obiekt łączy historię militarną z naturalnym otoczeniem parku, co czyni go unikalnym wśród zabytków w okolicach Łeby.
Poligon w Rąbce powstał w czasie II wojny światowej jako tajny ośrodek badawczy, wykorzystujący odosobnienie mierzei łebskiej. Po wojnie teren przejęła Armia Radziecka, a później przekształcono go w atrakcję turystyczną. Jest to świadectwo militarnej przeszłości regionu, które przyciąga zarówno historyków, jak i turystów.
Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Lęborku
Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Lęborku, oddalony o 29 kilometrów na południowy wschód od Łeby, to gotycka świątynia z XIV wieku, która przeszła przebudowy w XVI i XIX wieku. Wieża o wysokości 42 metrów góruje nad miastem, a wnętrze zachowuje gotyckie sklepienia krzyżowo-żebrowe oraz barokowy ołtarz główny. Kościół znajduje się przy ul. Armii Krajowej, otoczony fragmentami murów miejskich z XIV wieku.
Świątynia jest otwarta dla zwiedzających podczas mszy, a wstęp jest bezpłatny. Wieża bywa udostępniana w sezonie letnim za symboliczną opłatą, oferując widoki na Lębork i okolicę. Kościół nadal pełni funkcje religijne, łącząc je z turystycznymi.
Budowa kościoła wiąże się z okresem krzyżackim na Pomorzu, kiedy Lębork był ważnym ośrodkiem administracyjnym. Świątynia przetrwała pożary i wojny, stając się jednym z najstarszych zabytków w regionie. Jako zabytek w okolicach Łeby świadczy o średniowiecznej historii i architektonicznej spuściźnie tych ziem.
Zamek Krzyżacki w Lęborku (część zachowana)
Zamek Krzyżacki w Lęborku, położony około 29 kilometrów na południowy wschód od Łeby, został wzniesiony przez Krzyżaków w latach 1341–1363 w stylu gotyckim, pełniąc funkcję siedziby wójtów krzyżackich. Obiekt był wielokrotnie przebudowywany na przestrzeni wieków, co spowodowało utratę części jego pierwotnego charakteru obronnego.
Zachowały się jednak fragmenty ścian, ślady strzelnic oraz sklepienia kolebkowe i krzyżowo-żebrowe w piwnicach. Charakterystyczne są również gotyckie schodkowe szczyty oraz dobudowana w 1575 roku kwadratowa klatka schodowa w kształcie wieży.
Obecnie zamek jest siedzibą Sądu Rejonowego w Lęborku, a jego wnętrza zostały dostosowane do potrzeb instytucji sądowych. W związku z tym dostęp do wnętrz jest ograniczony, jednak zewnętrzna architektura zamku, w tym zachowane elementy gotyckie, stanowi interesujący punkt na mapie zabytków regionu.
W sąsiedztwie zamku znajdują się również inne historyczne obiekty, takie jak zabudowania młyna z XIV wieku, Dom Młynarza z 1806 roku oraz spichlerz solny z XVI wieku, które razem tworzą kompleks świadczący o bogatej historii Lęborka.
Zamek w Lęborku jest cennym śladem średniowiecznej architektury i historii Pomorza, stanowiąc ważny element dziedzictwa kulturowego regionu i okolic Łeby.
Wpis Zabytki w Łebie i okolicach opracowany został przez redaktorów portalu o Łebie www.twojaleba.pl. Źródła: lebork24.info, leba.eu, pl.wikipedia.org, Urząd Gminy Choszczewo, Urząd Miejski w Łebie, Historia Łeby,
